Hà Thượng Nhân
Hoàng Song Liêm là một trong những con người di tản tương đối thành công.Anh là một Sĩ quan Không Quân cấp Tá. Cộng Sản vào Nam, anh đã sớm đào thoát chạy ra nước ngoài.Anh không bị một ngày tù như phần đông những người bạn cùng trang lứa với anh. Sang đến Hoa Kỳ,anh làm ăn khá giả,con cái tương đối thành công nhưng lời thơ anh vẫn u uất buồn :
Tết lạnh quê người phai sắc áo
Người đi nẻo khuất vẫn chưa về
Nghiêng bầu lại rót mùi cay đắng
Gió lạnh phòng không chẳng liếp che !
Không có liếp nào che cả.Mới biết tấm lòng thương quê nhớ nước mãnh liệt đến chừng nào.Bỏ nước ra đi vì anh không thể sống dưới một chế độ không có Tự do,Dân Chủ.Có tự do,Dân chủ rồi nhưng còn một cái gì đó anh không có. Đó là quê hương.Quê hương không phải chỉ là song,là núi, là mồ mả ông cha,là họ hang,làng mạc.Quê hương lại còn là những làn gió,những ánh trăng,những cơn mưa gió thất thường,những con đường lầy lội,những mái rơm,mái rạ,những con người lầm than, đói khổ.Nó là cuộc đời,là tuổi trẻ của chúng ta.Là tiếng mẹ ru,là mùi thơm hoa cau ,hoa bưởi,là đêm khuya tiếng chiếc mo cau rụng ở vườn sau. Ôi quê hương ! Là thứ chúng ta không thể diễn tả bằng lời nhưng nỗi mất mát quê hương vẫn hiện hữu trong chúng ta từng giây,từng phút.
Toàn thể tập thơ không bài nào là không đề cập đến quê hương.Quê hương và tuổi trẻ.Quê hương và thời gian.Càng về già,chúng ta càng quý tuổi trẻ,càng ngậm ngùi vì thời gian qua mau.
Dài tay năm ngón xanh xao
Sầu mây tóc trắng chiêm bao nửa vời.
Dài tay mười ngón tay xuôi,
Sầu đôi hộc mắt, môi cười ngẩn ngơ.
Quẩn quanh năm tháng thừa dư,
Gai chông nhọn hoắt,chân dò dẫm đi.
“Sầu đôi hộc mắt”hai con mắt lõm xuống vì đêm không ngủ được vì sống ở đây không thực sự là sống.Sống ở đây đối với người chỉ còn có nghĩa là tồn tại….
Năm cửa ô xưa băm sáu phố
Xa quê hương,nhất là quê hương ấy lại là Hà Nội thanh lịch thì là sao những người con của Hà Nội có thể quên được năm cửa ô , quên được Hà Nội băm sáu phố phường.
Năm 1954, Mai Thảo bỏ miền Bắc đã viết một cuốn truyện thật hay:” Đêm giã từ Hà Nội”.Hay vì thực,vì chân thành.Nghệ thuật chỉ làm nên những bài thơ,chỉ tâm hồn mới là thi sĩ.Câu nói đó của một thi nhân Pháp viết cách đây hang thế kỷ mà muôn đời vẫn đúng.
Tôi nhớ mãi đến Hoàng Song Liêm những ngày mới chập chững bước vào đời.Khi ấy,chúng tôi còn là quân nhân trong ngành Tâm Lý Chiến. Liêm thì ngoài 20,còn tôi ngoài 3 chục. Liêm còn độc thân , tôi đã có ba bốn con.Chúng tôi gặp nhau và tự nhiên thấy rất gần gũi,thân thiết với nhau,vì chúng tôi cùng làm thơ và cùng yêu thơ…
Phương Nam mù mịt trời phương Bắc,
Mây trắng giang hồ , mây viễn phưong..
Tôi biết tại sao Liêm lại giao cho tôi viết mấy lời đầu của cuốn sách.Vì Liêm cũng như tôi, chúng tôi thích sự chân thành.Nếu như lối viết của Vũ Hoàng Chưong,của Huy Cận cổ rồi thì làm sao chúng ta còn thưởng thức được Tản Đà,còn thưởng thức được ca dao.Hoá ra cuộc sống của thi ca còn ngắn ngủi hơn cả cuộc sống của con người nữa hay sao ?Mới không phải là tìm ra lối diễn tả kỳ cuc. Mới là cách nhìn sự vật.Nhiều người nhìn mà có thấy gì đâu ? hang nghìn năm trước , Lý Bạch nhìn trăng và nói thế này :
Nhân phan minh nguyệt bất khả đắc
Nguyệt hành khước dữ nhân tương tuỳ.
(Người với lên trăng thì không được,
(Nhưng người đi đâu thì trăng theo đó )
Hoặc :
Kim nhân bất kiến cổ thì nguyệt,
Kim nguyệt tằng kinh chiếu cố nhân.
người ngày nay không thấy trăng ngày xưa
( Nhưng ) trăng ngày nay vẫn thấy người ngày xưa.
Kiếp sống của con người thật là phù du so với cảnh vật.Lý Bạch chỉ nhìn và diễn tả. Ông không cần biện luận.Cần gì phải biện luận.Chúng ta chỉ đọc cũng đủ thấm thía cho cuộc sống ngắn ngủi của kiếp nhân sinh.
Hoàng Song Liêm năm mươi năm rồi anh mới lại cho tôi đọc thơ . Thơ anh vẫn trẻ như ngày nào. Hình dáng chúng ta không còn như xưa nữa nhưng tinh thần chúng ta nào có gì đổi khác.
Tôi mừng cuộc đời chưa làm tôi mấ một người bạ, một người thơ.
HÀ THƯỢNG NHÂN
TIẾNG QUÊ HƯƠNG 